Taşınır rehni sözleşmesi nasıl kurulur? Taşınır rehni zamanaşımına uğrar mı?

Taşınır Rehni Kanunu, ticari işlemlerde kullanılan taşınır malların rehin olarak verilmesi işlemlerini düzenleyen yasal bir çerçevedir. Bu kanun, alacaklıların alacaklarını teminat altına almak için rehin veren ile aralarında yapacakları rehin sözleşmelerinin kurallarını belirler. Aşağıda, taşınır rehni kanunu ve ilgili süreçlerle alakalı sorular ve cevapları yer almaktadır:

Taşınır Rehni Kanunu Nedir?

Taşınır Rehni Kanunu, ticari işlemlerde taşınır malların rehin olarak verilmesi işlemlerini düzenleyen, rehin hakkını tesis etmek amacıyla rehin veren ile alacaklı arasında imzalanan sözleşmelerin usul ve esaslarını içeren yasal bir çerçevedir. Bu kanun, yazılı veya elektronik ortamda hazırlanabilen rehin sözleşmeleri ile taşınır mallar üzerinde rehin hakkı kurulmasını sağlar.

6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununda Hüküm Bulunmayan Hallerde Hangi Kurallar Uygulanır?

6750 sayılı Kanun'da hüküm bulunmayan hallerde, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu gibi ilgili diğer hukuki düzenlemeler uygulanır. Bu durum, taşınır rehni ile ilgili işlemlerde hukuki boşlukların doldurulmasını ve standart hukuk uygulamalarının devamını sağlar.

Taşınır Rehni Sözleşmesi Nasıl Kurulur?

Taşınır rehni sözleşmesi, yazılı olarak veya TARES Portali üzerinden elektronik ortamda düzenlenebilir. Hazırlanan sözleşme, noter huzurunda veya güvenli elektronik imza ile imzalanarak Taşınır Rehin Siciline (TARES) tescil edilir. Bu işlem ile kanun çerçevesinde geçerli bir rehin hakkı kurulmuş olur.

Rehin Sözleşmesi Kimler Arasında Yapılır?

Rehin sözleşmesi, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında; ayrıca tacir ve/veya esnaflar arasında yapılabilir. Bu düzenleme, rehin alacaklısına veya rehin verebileceklere ilişkin geniş bir yelpaze sunar.

Taşınır Rehni Zamanaşımına Uğrar mı?

Taşınır rehni, taşınırın yok olması ya da rehin hakkının terkin edilmesiyle sona erer. Rehin hakkı kurulduktan sonra, alacak için zamanaşımı süreci işlemez. Ancak, mevcut bir borç için verilen rehin, zamanaşımını keser. Taşınır rehninde zamanaşımı işleyebilirken, taşınmaz rehninde işlemez.

Taşınır Rehni Kanunu ve Getirdiği Yenilikler Nelerdir?

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununda yapılan değişiklikler; küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) dünya ekonomisindeki yerinin küreselleşme ile beraber her geçen gün öneminin artması, KOBİ’lerin ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli elemanları olmaları, KOBİ’lerin finansmana ulaşımının kolaylaştırılması, büyük şirketler karşısında rekabet güçlerinin arttırılması ve ülke ekonomisinin büyümesine katkı sağlaması amacıyla düzenlendiği ifade edilmiştir.

Taşınır rehni kanunu, şirketlerin finansmana ulaşımı kolaylaştırırken teminat olarak kullanabilecekleri alternatif olanakları düzenlemektedir. Şirketler tarafından temin edilmesi planlanan gelecekteki varlıklar ile taşınır mal varlıkların kazançları de rehin edilebilecek değerler arasında sayılmıştır. Kanun ile beraber meydana getirilen Rehinli Taşınır Sicili ile taşınır rehinlerinin bilinirliği ve takip edilebilirliğini sağlanması amaçlanmaktadır.

Ayrıca rehnin paraya çevrilmesinde daha hızlı ve etkin bir araca döndürülmesi ön görülmüştür. Taşınır rehni kanunun, yürürlüğe girmesiyle beraber daha önceki 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu da yürürlükten kalkacaktır. Taşınır Rehni Kanunu ve Getirdiği Yenilikler

Taşınır Rehni Kanun Amaç ve Kapsam Nelerdir?

Taşınır rehni kanunu, teslim edilmeyen taşınır mal varlıklarını rehin kapsamında teminat olarak kullanılabilmesini yaygınlaştırılmasını, bu rehne mevzu olan taşınırların içeriğini genişletilmesini, taşınır rehninde bilinirliği sağlanmasını ve rehnin paraya çevrilmesinde farklı alternatif olanaklar sunarak finansmana teminine ve ulaşılmasını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

Taşınır rehni kanunu, bir borca güvence olması amacıyla kurulan ve konusu kanunda sayılan taşınır mal varlıkları olan rehinli işlemlere uygulanacaktır. Diğer taraftan, sermaye piyasası araçları ile türev piyasası araçlara ilgilli finansal sözleşmeleri konu edilen rehin sözleşmeleri ile mevduat rehnine uygulanma kapsamında olmayacaktır. Ayrıca tapu kütüğüne herhangi bir sebeple tescil edilen taşınır varlıklar da kanun kapsamında olmayacaktır.

Kanunda, rehin hakkı şöyle ifade edilmiştir; Taşınır mal varlığın çeşidinden, rehin verenin veya rehinli alacaklının halinden, rehinle güvence altına alınan borcun özelliğinden veya tarafların onu rehin hakkı olarak nitelendirmesinden bağımsız olarak; bir borcun ödenmesini veya ifa edilmesini garanti altına almak amacıyla, Alacağın devrinde devralanın alacak hakkı da dahil olmak üzere, taşınır mal varlık üzerinde zilyetliğin devrine gerekmeksizin tesis edilen sınırlı aynî haktır olarak tanımlanmıştır.

Taşınır rehni kanunu, rehinli taşınır siciline tescil edilecek varlıkların, rehin sözleşmesinin noter onaylı, resmi şekilde olmasını veya güvenli elektronik imza ile onaylanmış elektronik şekilde hazırlanmasını öngörmektedir. Ayrıca taşınır rehin sözleşmesinin, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, üretici örgütü, serbest meslek erbabı, çiftçi gerçek ve tüzel kişiler arasında yapılabileceği gibi, tacir veya esnaflar arasında da yapılabileceğini ön görmektedir.

Mevcut durumda bir sebeple tapu kütüğüne tescil edilmiş olan taşınırlar varlıklar, sermaye piyasası araçları ile türev piyasası araçları ilgili finansal sözleşmeler ve mevduat rehni bu kanunun kapsamında değildir.

Taşınır Rehni Kanunun Getirdiği Yenilikler ve Düzenlemeler Nelerdir?

Taşınır rehin kanunun düzenlediği en büyük yenilik; teslimsiz taşınır rehninin, ticari işletme rehni biçimde külli bir rehin olarak kurulmasına ek olarak, taşınır mal varlıkları üzerinde kurulması olanak vermesidir.

Diğer bir ifadeyle, kanun kapsamında rehinli taşınır siciline tesciline kayıt olmak şartıyla taşınır mal varlıkları üzerinde teslimsiz rehin kurulabilmesine imkan sağlanmaktadır.

Taşınır rehni kanunu yürürlüğe girmesiyle beraber taşınır rehinlerinin bilinirliği ve takibinin sağlanması ve üçüncü kişilere karşı hukuki sonuç doğurabilmesi için, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından “Rehinli Taşınır Sicili” (“Sicil”) kurulacak olan, bu sicile tescil ettirilmesi şarttı. Sicilde yapılacak tüm işlemler de elektronik sistem üzerinden online olarak yapılacaktır. Böylece sicil, bir şirketin veya ticaret erbabının rehin durumunun öğrenilebilmesi amacıyla üçüncü kişilere de bilgi alma olanağı tanıyacaktır. Başka bir sicile tescili mecburi olan taşınır rehinleriyle ilgili hükümler saklı tutulmuştur. Kanunda belirtildiği üzere rehin hakkı, şu mal varlıklar üzerine kurulabilecektir; alacaklar, çok yıllık mahsül veren ağaçlar, tarımsal ürün, hayvan, her türlü kazanç ve iratlar, kira gelirleri, kiracılık hakkı, fikri ve sınai mülkiyete konu olan haklar, sarf malzemesi, stoklar, hammadde, ticaret unvanı veya işletme adı, ticari işletme veya esnaf işletmesi, ticari plaka ve ticari hat, ticari proje; vagon, makine ve teçhizat, araç, ekipman, iş aleti ve benzeri gibi taşınır işletme tesisatı, başka bir sicile kaydı zorunlu olmayan ve idari izin belgesi özelliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar üzerine taşınır rehni ön görmüştür.

Kanun ile şirketler için, mevcut ve gelecekteki mal varlıklarını da kapsayan özellikte, birçok taşınır mal varlığı üzerine rehin kurulması olanak getirilmiştir. Ayrıca Kanun kapsamında işlem tesis edilen bir sözleşmeyle, üzerinde rehin kurulan bir taşınır varlık üzerinde ikinci bir rehin kurulması olanağı da sağlanmaktadır. Bu nedenledir ki kanun, rehinli alacaklar arasında bir derece sistemi de getirmektedir. Rehnin sağladığı güvence, tescilde yazılan miktar ve derecesi ile sınırlı olmaktadır. Aynı taşınır mal varlığı üzerinde derece düzenlenmesi durumda derece sırası temel alınır, derece sırası belirtilmeden birden fazla rehin işlemi yapılmış ise; öncelik, rehnin kurulma tarihine göre belirlenecektir. Taşınır rehni kanunu, rehin sözleşmesi taraflarına, rehin hakkı kurulmasından önce rehne konu olan taşınır mal varlığının değerinin tespiti amacıyla değer tespiti (ekspertiz) yapılabilmesi olanak sunmaktadır. Bu düzenleme ile birlikte, ekspertiz hizmeti veren gerçek ve tüzel kişi işletmelerde aranacak özelliklerin ne olacağının da Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yönetmelikle belirlenecektir.

Taşınır Rehini Taraflarının Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Taşınır rehni kanunu, taşınır rehin sözleşmesinin taraflarına bazı hak ve yükümlülükler yüklemiştir. Buna göre taşınır varlığı elinde bulunduran, kullanılan, rehinli taşınırın değerini koruyacak gerekli tedbirleri almakla sorumludur. Eğer rehinli varlığın değerini düşüren hareketlerde bulunursa, rehin alacaklısı mahkemeye başvurarak bu hareketlerin yasaklanmasını talep edebilecektir. Rehin alacaklısına, rehne konu taşınır mal varlığının denetleme olanağı tanınmıştır. Rehin veren, rehin konusu taşınır mal varlığının değerinin azalması durumda, rehin alacaklısının uğrayacağı zararı karşılamakla sorumludur. Başka hak ve sorumluluklar da kanuna muhalif olmayacak biçimde rehin sözleşmesi ile kararlaştırılabilir. Kanun kapsamında rehinle güvence altına alınan borcun zamanında ödenmemesi durumunda alacaklıya taşınır rehinin paraya çevrilmesinde üç farklı yol sunulmaktadır.

1. Birinci derece alacaklılar açısında icra müdürlüğüne başvurularak taşınır mal varlığının mülkiyetinin devri.
2. Rehinli alacağın varlık yönetim şirketine devri.
3. Zilyetliğin devrine konu olmayan taşınır varlıklarda kiralama ve lisans hakkının alacaklı tarafından kullanılması.

Rehinli alacak bu yöntemlerle tahsil edilemezse, genel hükümler çerçevesinde takip yapılabilecektir.

Kanun ayrıca çeşitli durumlarda rehin sözleşmesi taraflarına uygulanacak yaptırımlar öngörür. Rehin alacağının ödenmesi halinde, rehin alacaklısı; alacağın ödendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde sicile rehin kaydının silinmesi için başvurur.

Bu sorumluluğu yerine getirmeyen alacaklıya, rehin borcu miktarının onda biri oranında idari para cezası uygulanacaktır. Rehin veren veya taşınır varlığı rehinli olarak devralan gerçek veya tüzel kişiler; rehinli taşınırı kanuna muhalif kullanır ise, borcu ödemediği halde rehinli taşınırın mülkiyetini devretmez ise, rehinli taşınıra alacaklıya zarar vermek amacıyla zarar veya yok ederse, Rehinli taşınır mal varlığının devri ile alacağın devrini sicile tescil ettirmez ise, sicili aldatmaya yönelik hareketlerde bulunursa, Alacağını tahsil edemeyen rehin alacaklısının şikayeti üzerine, rehin borçlusuna, borç miktarının yarısına kadar idari para cezası verilecektir. Diğer makalelerimizi okumak için tıklayın.