Karşılıksız çekme suçu, günümüzde Ticari hayatta güvenliğin korunması amacıyla geniş bir önemli suç tipidir. Bu suç, bir çekin üzerinde yazan tarihte bankaya ibraz edilmesi sonucu, ilgili çekin karşılığının hesapta bulunmaması durumunda oluşur. Çek sahibi veya yetkili temsilcisi, karşılıksız çek keşide ederek Çek Kanunu’nda belirtilen tescil ihlalleri yapmış olur.

5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesi, karşılıksız çek düzenleme suçuna ilişkin hükümleri içermektedir. Bu maddeye göre, yasal ibraz süresi içinde bankaya uygunluğunun sonucundan kaçınılır, karşılığındaki gelişmelerin tespit edilmesi, adli bir suç olarak kabul edilir. Şikayet üzerine, sorumlu kişi hakkında 1500 gün kadar adli para cezasına hükmolunabilir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Nasıl Oluşur?

Karşılıksız çek suçu, çekin üzerinde yazılı düzenleme sırasına göre kanuni ibraz süresi içinde çekin bankaya para çekme ve çekin karşılığının hesapta bulunmamasıyla ortaya çıkar. Bu durumda, bankada “karşılıksız” işlem çıkışının olup olmadığını tespit eder ve hamil, yani çeki elinde bulunduran kişi, ilgili kişi karşı şikayette bulunabilir.

Önceki düzenleme olan 3167 sayılı Kanun’da, karşılıksız çek keside etmek, yani çekinmeden yazılıp karşılıksız kalması doğrudan suç sayısıydı. Ancak 5941 sayılı Çek Kanunu ile artık suç, çekinme ibraz süresi içinde karşılıksız kalma durumundan oluşmaktadır. Yani çekip çıkarmak değil, yasal ibraz süresi içinde karşılıksız çıkması suçun işlenmesinden kaçınmak önemlidir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Cezası Nedir?

Karşılıksız çek suçu için, Türk hukuk sürecinde iki temel ceza öngörülmüştür:

Adli Para Cezası Nedir?

5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesi gereğince, karşılıksız çeken kişi hakkında 1500 gün kadar adli para cezası uygulanabilir. Bu ceza, çekinme karşılığı olmadan kalan tutara göre belirlenir ve gün miktarına dayanır. Adli para cezası, gün başına 20 TL ile 100 TL arasındaki bir tutarla hesaplanır.

En düşük adli para cezası: 100 TL (5 gün x 20 TL)

En yüksek adli para cezası: 150.000 TL (1500 gün x 100 TL)

Önemli bir ayrıntı olarak, karşılıksız kalan bölünme ne olursa olsun, adli para cezası bu tutardan daha az olamaz. Yani sanık hakkında verilen ceza, karşılıksız kalan çek bedelinin altında olursa, ceza otomatik olarak çek bedeli yükseltilir.

Çek Hesabı Açma Yasağı Nedir?

Karşılıksız çeken kişi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının getirilmesi. Bu tedbir, kişinin ticari faaliyetlerinde önemli kısıtlamalarla karşı karşıya kalır. Sanığın, bankalarda yeni çek hesabı açması ve çekme kullanımı yasaklanarak finansal hareketliliği sınırlandırılır.

Kısmi Ödeme Durumunda Adli Para Cezası Ne Olur?

5941 sayılı Çek Kanunu, kısmi ödeme yapılmış karşılıksız çekimlerde farklı bir düzenleme öngörür. Bir kısmı ödenmemişse geri kalan karşılıksız tutar üzerinden ceza uygulanır. Yani, yaptığının kısmi ödemesi dikkate alınmaz ve bu tutarın çek bedelinden düşülerek kalan tutar üzerinden adli para cezası hesaplanır.

Örneğin, 100.000 TL’lik bir çekincenin 70.000 TL’si ödenmişse, geri kalan 30.000 TL’nin karşılığı olmadan kalan tutar olarak kabul edilir ve ceza bu tutarlar üzerinden hesaplanır. Kısmi ödemelerde bu düzenleme, sanığın daha düşük bir para cezasıyla karşı karşıya kalmasını sağlar.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun İnfazı Nasıl Olur?

Adli para cezası ödenmediği takdirde, Türk Ceza Kanunu’nun 106. maddesinde saklanan bu ceza, hapis cezasına çevrilebilir. Adli para cezasını ödemeyen kişi, kendisine 100 TL’lik ceza karşılığında 1 gün hapis cezası alıyor. Bu durum, karşılıksız çekme düzenleme suçunu işleyen kişinin para cezasını ödemediği takdirde hapsi boylayabileceği anlamına gelir.

Sanık, adli para cezasını ödemediğinde hapse girme riskiyle karşı karşıya kalabilir. Ancak 5941 sayılı Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na uygun olarak düzenlendiği için, bu süreç daha az ağır sonuçlar doğurabilir. Sanık, para cezasını ödeyerek hapis cezasından kurtulabilir.

Karşılıksız Çekte Hapis Nasıl Hesaplanır?

Hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, (…)(2) az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır….”  hükmü yer almaktadır.

Türk Ceza Kanunu’nun “Adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi”  başlıklı 3. maddesinde “Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur.” hükmüne ve aynı Kanun’un “Cezanın belirlenmesi”  başlıklı 61. maddesinde de “Hâkim,

Somut olayda; a) Suçun işleniş biçimini, b) Suçun işlenmesinde kullanılan araçları,  c) Suçun işlendiği zaman ve yeri, d) Suçun konusunun önem ve değerini, e) Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığını, f) Failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığını, g) Failin güttüğü amaç ve saiki, göz önünde bulundurarak, işlenen suçun kanunî tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında temel cezayı belirler.”  hükmüne yer verilmiştir.

Karşılıksız Çekte Hapis Nasıl Hesaplanır İstinaf Kararı

ÖZET: 5941 Sayılı kanunun 5. maddesindeki, “…hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı (dan) az olamaz” şeklindeki düzenleme nazara alınarak;

Öncelikle TCK’nın 61. maddesi ve 5941 sayılı kanunun 5. maddesindeki azami gün miktarı gözetilip temel gün adli para cezasının belirlenmesi, belirlenecek gün sayısı üzerinden arttırma ve eksiltmeler yapıldıktan sonra ortaya çıkacak sonuç gün sayısı ile bir gün karşılığı aynı kanunun 52. maddesi uyarınca 20-100 TL arasında takdir olunacak miktarın çarpılması neticesinde adli para cezasının tespit edilmesi,

Tespit edilen miktarın da çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olması durumunda cezanın karşılıksız kalan miktara yükseltilmesi, bu hesaplama yapılırken de banka tarafından sorumluluk kapsamında ödenmiş,

Takas sistemi kapsamında ödeme yapılamamış ya da ibraz eden tarafından ödenmesi kabul edilmemiş miktar var ise, bu miktarın çek bedelinden düşülmesi gerektiği hususları gözetilmeksizin, ceza belirlenirken uygulama yapılması ve cezanın belirlenmesi yönünden hükmün gerekçesiz olması bozmayı gerektirmiştir.