Kime Vasi Atanır? Kime Vasi Tayin Edilir?

Vasi tayin edilmesinde, vesayet talebinde bulunan kişilerin genel hatları, Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer alan hükümlerde düzenlenmiştir.

Buna göre kime vasi atanır sorusuna yanıt olarak şu şekilde bir sıralamayı öne çıkarmak mümkün olmaktadır:

• 18 yaşından küçük olan ve velayet altında bulunmayan her çocuğa, ilgili kurum olan veraset makamı tarafında vasi ataması yapılmaktadır.
• Devletin resmi sağlık kuruluşlarından alınacak olan sağlık raporuyla sabit olmak kaydıyla, akıl hastalığı yaşayan veya doğuştan akıl geriliğine sahip haklarında hukuki kısıtlama bulunan kişilere de vasi atanmaktadır.
• Kötü yönetim, kötü alışkanlıkları olan, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı bulunan, savurganlık veya kumar gibi huyları olan kişilere de vasi tayin edilmesi istenmektedir.
• Kişinin en az 1 yıl süreyle olmak kaydıyla hakkında kesinleşen hapis cezası bulunması durumunda söz konusu kişiye de vasi tayin edilmektedir.
• Yaşlılık, sakatlık veya tecrübesizlik sebebiyle vesayet talebinde bulunan kişiye de vasi atanmaktadır.

Vesayet Davası Nedir?

Kime vasi atanır sorusuyla ilgili olarak söz konusu kişilere vasi atamasını, Sulh Hukuk Mahkemesi gerçekleştirmektedir.

Vesayet davası söz konusu kişinin ikamet ettiği ilde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından görülmektedir.

Kime Vasi Tayin Edilir?

Türk Medeni Kanunu’na göre vasi tayin edilebilecek olan kişiler şu özelliklere sahip olmalarıyla ön plana çıkmaktadır:

• Velayet altında bulunmayan her küçük çocuk vesayet altına alınmaktadır.
• Akıl hastalığı veya doğuştan gelen akıl geriliği ile bağlantılı olarak hakkında hukuki kısıtlama kararı bulunan kişilere vasi tayin edilir.
• Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yönetime sahip olan kişilere de vasi ataması yapılmaktadır.
• Kişinin özgürlüğüne doğrudan etki eden bir ceza, yani bir yıl veya daha fazla hapis cezası almış olma durumunda da vasi tayin edilmektedir.
• Talep ve istek üzerine de işlerini istediğin gibi yerine getiremeyen, kendisin hukuki bağlamda savunmaktan aciz olan kişilere de vasi tayin edilmektedir.

Vasiyi Hangi Kurum Atar?

Kanunlarımıza göre vasi atamaları sırasında yetkilendirilmiş olan kurum Sulh Hukuk Mahkemeleri olarak belirlenmiştir.

Sulh Hukuk hakimi, kendi görev ve yetki sınırları içinde bulunan ilde ikamet eden tüm vatandaşların vesayet taleplerinde gerekli işlemleri yapmaktadır. Kime vasi tayin edilir sorusunu bu şekilde cevaplamak mümkündür.

Kimler Vasi Atanmasını İsteyebilir?

Vasi atanması talebinde bulunacak kişiler yaşlarının ilerlemesi sebebiyle, herhangi bir bağlayıcı unsurun varlığı sebebiyle ve herhangi bir hastalığının var olmasından kaynaklanan durumlar sebebiyle, işlerini idare etmekte zorluk yaşamakta olan kimselerdir.

İşlerini idare etmekte zorlanan ve bu durumunu mahkemeye kanıtlayabilen kimselerin vasi talebi davası işleme alınır.

Herhangi bir bağlayıcı durum sebebiyle, işlerini ve mallarını kontrol altına almakta güçlük çeken ve bu durumunu kanıtlayabilen her yetişkin birey, vasi talep etme hakkı bulunmaktadır.

Vesayet altına girmek isteyen kişinin gerçekleştirdiği başvuru üzerine, vesayet makamı sayılan Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından, bir duruşma günü belirlenir. Sonrasında ise vesayet altına alınmak istenen kişinin aile kayıtları, mahkemeye getirtilir ve vasiliğe uygun olan kişiler belirlenir.

Vesayet Davasına Bakmaya Yetkili ve Görevli Olan Mahkemeler

Vesayet davasında yetkili mahkeme, küçüğün ve kısıtlının yerleşim yerlerinde bulunmakta olan görevli mahkemelerdir.

Vesayet davasında görevli mahkeme ise Sulh Hukuk ve davanın özelliğine göre Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Vesayet altına girmek isteyen kimsenin, Sulh Hukuk Mahkemesine başvurması gerekmektedir.

Kimler Vasi Olabilir?

Vasi olabilen kişiler, vesayet altına alınacak kişinin ve mallarının bakımını, güvenliğini ve yönetimini sağlayabilecek kudrete sahip bireyler arasından seçilmektedir. Vasilik görevinin verilme işlemi, bizzat Sulh Hukuk hâkimi tarafından gerçekleştirilmektedir.

Vasi tayin edilmesi sırasında, vesayet altına girecek olan kişinin bizzat görevlendirme yapması mümkün değildir. Vesayet altına girecek olan kişinin maddi manevi menfaatleri göz önüne alındığından, gerekli tetkiklerin yapılmasının ardından son karar hâkim tarafından verilmektedir.

Ancak vesayet altına girecek kişinin kendisinin, annesinin ve babasının tavsiye ettiği kişiler ilk planda tutulmakta ve aralarında değerlendirme yapılmaktadır. Hâkim tarafından gerekli görüldüğü takdirde, birden fazla vasi tayin etme imkanı bulunmaktadır.

Vasi Olacak Kişilerde Bulunması Gereken Kriterler

Vasi olacak kişilerin sahip olması gereken özellikler, M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında şu şekilde beyan edilmiştir:

• Vasi olacak kişinin 18 yaşından büyük olması,
• Vesayet altına girecek kişinin maddi manevi korunma ve diğer ihtiyaçlarını yönetebilmesi, mallarına hakkıyla sahip çıkabilecek ehil duruma sahip olması,
• Vesayete engel olacak sebeplerden hiçbirisinin bulunmaması.

Kimler Vasi Olamaz?

Vasi olamayan kişiler, vesayet altına girecek olan kişinin maddi ve manevi bakımını yapmakta ve ihtiyaçlarını karşılamakta aciz duruma düşecek kimselerdir. Vesayet atamasının yapılması için, Sulh Hukuk Hakiminin kesin onayı ve kararı gerekmektedir.

Vesayet altına girecek kişinin kendisi ya da herhangi bir velisi, vasi ataması hakkına sahip değildir. Bu kişilerin yapabileceği tek şey, vasi olarak atanacak kişi veya kişiler hakkında tavsiyede bulunmaktadır.

Sulh hukuk Hakimi, kişilerce tavsiye edilen bu bireylerin araştırılmasını emrettikten sonra, aralarında vasiliğe en uygun olan bir veya birkaç kişiyi vasi olarak tayin edebilir.

Sulh Hukuk Hakiminin vereceği kesin karardan sonra, vesayet davası son bulmuş olur ve seçilen vasi kesin olarak belirlenir.

Vasi Olamayan Kişilerin Özellikleri

Vasi olmaya engel durumlar şu şekilde beyan edilmiştir:

• Kısıtlı olan kişiler. Yani başkasının vesayeti altına girmiş olan kimseler.
• Kamu hizmeti yapma konusunda yasaklı olan kimseler.
• Vesayet altına alınacak olan kişiyle aralarında herhangi bir husumet, düşmanlık bulunanlar.
• Vesayet altına alınacak olan kişiden yararlanmaya çalışanlar.
• Vesayet davasında hakimlik yapanlar. (Sulh ve Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimleri)

Kimler Vasi Tayin Edilemez?

Vasi tayin edilemeyen kişiler, M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında beyan edildiğine göre;

• Mahkeme kararıyla dahi atanacak olsa, 18 yaşından küçük olan çocuklar,
• Vesayet işlerini görme konusunda ehil durumda olmayanlar. Vesayete ehil olmayan kişilerin içerisinde, kör, sağır ve dilsiz olan vatandaşlar da yer almaktadır.
• Vesayete engel sebeplerden bir tanesini dahi kendisinde barındıranlar olarak belirtilmektedir.

Vasi olarak tayin edilecek kişinin, kısıtlanacak olan kimsenin mallarına gerektiği gibi göz kulak olacak, malları sorunsuz biçimde idare edecek ve malların bakımını yaparak, korumasını sağlayabilecek kapasitedeki şahsiyetlerden seçilmesi gerekmektedir.

Bu özelliklere haricen vasi tayin edilecek kişinin, M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında beyan edilen olumsuz sebeplerden bir tanesini dahi bünyesinde barındırmaması gerekmektedir.

Hakimin Vasi Tayin Ederken Dikkat Ettiği Noktalar

Vasi tayininde hakimin ön planda tuttuğu durumlar, vesayet altına alınacak kişinin en yakınlarından olması ve malların güvencesinin en iyi şekilde yapılmasının sağlanmasıdır.

Hâkim gerek gördüğü takdirde, birden fazla vasi tayin etme hakkına sahiptir. Birden fazla vasi olması durumunda, vasilerden bir tanesinin ihmali sebebiyle, mallarda bir zarar meydana gelirse ya da vesayet altındaki kişi zarar görürse, diğer vasiler de müteselsilen sorumlu tutulmaktadır.

Kimler Vasi Tayin Edilir?

Vasi tayin edilebilen kişiler, vesayet makamında olan Sulh Hukuk Mahkemesi bünyesinde belirlenmektedir. Mahkemenin izni doğrultusunda dahi, bizzat kısıtlı kişi tarafından seçilmesi mümkün değildir.

Genel manada bakıldığında, Sulh hukuk mahkemesini atadığı vasiler, ana baba ya da kısıtlının tavsiye ettiği kişiler arasından, en uygun olanı değerlendirilerek seçilmektedir.

Vasi olarak tayin edilecek kişinin, M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında beyan edilen özellikleri bünyesinde barındırması gerekmektedir. Bu maddelere göre vasi atanacak kimsenin:

• Mahkeme kararıyla dahi seçilecek olsa, 18 yaşından büyük olması gerekmektedir.
• Vesayet işlerini üstlenip, hakkıyla yerine getirebilmesi amacıyla, ehil kimselerden olması gerekir.
• Vesayete engel sebeplerden bir tanesini dahi bünyesinde barındırmaması gerekir.

Vasilikte Öncelik Sırası Var Mıdır?

Vasi tayininde öncelik sırası bulunmaktadır. İlk olarak vesayet altına alınacak kişinin eşi veya yakın kan bağının bulunduğu kişiler ya da kayın hısımlarından olanlar tayin edilmektedir. Eğer hısım olan kişilerin vasiliğe engel olacak bir sebepleri ya da geçerli bir engelleri bulunuyorsa, vasilik görevi bu kişilerin üzerinden kalkar.

Yine haklı sebeplerin bulunmaması durumu göz önüne alınarak, vesayet altına alınacak kimsenin anne ve babasının tavsiye ettiği kişilerden bir ya da birkaç tanesi vasiliğe atanır.

Hâkim tarafından verilecek olan vasilik görevi, kişilerin talebine göre değil zorunlu olarak alınmaktadır. Eğer kişilerin geçerli bir sebebi bulunmazsa, hâkim tarafından kendilerine verilen vasilik görevi kabul edilmek zorundadır.

Kimler Vasi Tayini İsteyebilir?

Vasi tayini isteme hakkı bulunana kişilerin, işlerini idare etmekte güçlük çekmeleri ve bu güçlüklerini kanıtlayabilmeleri gerekmektedir.

Vasi talebine gereksinim duyulan konulardan herhangi birisine sahip olan ve bu durumunu mahkemeye kanıtlamakta sorun yaşamayacak her ergin bireyin, vasi talep etme hakkı bulunmaktadır. Vasi tayin etme davalarıyla alakadar olan mahkemeler, Sulh Hukuk Mahkemeleridir.

Sulh Hukuk Mahkemesi bilirkişi raporunun da gelmesinin ardından, duruşma için bir gün belirlenir. Bunun ardından vesayet altına girme talebinde bulunan kişinin aile kayıtları, nüfus müdürlüğünden getirtilir.

Aile kayıtlarının incelenmesinin ardından, vasiliğe uygun olan kişiler mahkemeye çağırılır. Hakim tarafından gerekli değerlendirilmelerin yapılmasının ardından, vasi tayin işlemi gerçekleşir. Vasi olan kişi, geçerli bir sebep sunmadığı takdirde bu görevi geri çeviremez.

Vesayet Makamına İtiraz ve Şikayet

Vesayet makamına şikayet ve itirazda bulunmak isteyen kişilerin, tebliğ gününden başlamak üzere 10 gün içerisinde itirazını gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Ayırt etme yetisine sahip olan vesayet altındaki her birey ve ilgili, vasinin yapmış bulunduğu eylem ve işlemlerine karşı şikayet makamına başvurma hakkına sahiptir.

Kimler Vasiyetname Düzenleyebilir?

Vasiyetname düzenleme hakkı, miras bırakana tanınmış bir haktır. Vasiyetname düzenleme hakkına sahip olan kişinin 15 yaşından büyük olması ve akli melekelerinin yerinde olması gerekmektedir. Ayrıt etme gücüne sahip olan her ergin birey, vasiyet hazırlama hakkına sahiptir.

M. K. 502. Maddede belirtilen kanuna göre, vasiyetname hazırlayacak olan miras bırakanın uyması gereken şekiller ve kurallar bulunmaktadır. Bu kuralların ihlal edilmesi durumunda vasiyetname iptal edilmektedir. Miras bırakan kişi, terekeler üzerinde sonsuz tasarruf hakkına sahibi değildir.

Miras bırakanın ölümüne bağlı olarak hazırladığı tasarruf hakkı yani vasiyetnamede meydana gelecek olan düzenleme, saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal etmemelidir. Mirasçıların saklı paylarını ihlal etme hakkı, vasiyetnamenin sahibi miras bırakana dahi verilmemektedir.

Resmi Vasiyetnamede Tanık Olamayan Kişiler

Resmi vasiyet hazırlanması için, görevli memurun yanında iki adet şahit bulunması gerekmektedir. Bu kişiler vasiyetin hazırlanışına tanıklık ederler. Ancak vasiyetnamenin hazırlanması esnasında tanıklık edecek kişiler bazı kriterler doğrultusunda seçilmektedir.

Vasiyetnameye tanık olamayacak kişiler şu şekilde beyan olunur:

• Fiil ehliyeti olmayanlar,
• Kamu hizmeti yapmaları yasaklanan kişiler,
• Okuma ve yazması olmayan kişiler,
• Miras bırakanın eşi, alt-üst soyu, kan hısımları ve bu kişilerin eşleri şahitlik yapamazlar.

Kimler Velayet Davası Açabilir?

Velayet davası açabilecek kişiler boşanma sürecinde veya boşanmış eşlerdir. Velayet davası, çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşin, diğer eşe karşı açtığı bir aile hukuk davasıdır. Davanın görüleceği yer aile mahkemesidir.

Velayet davası karar örnekleri doğrultusunda 8 yaş ve üzerindeki çocuklarda velayet alımı ve değiştirilmesi konusunda çocuğun fikri alındığı görülmüştür. Velayet davasında çocuğun dinlenmesi için gerekli yaş sınırı 8’dir.

Velayetin Kapsamı ve Bağlayıcılığı

Velayeti kapsayan hak ve yükümlülükler şunlardır:

• Velayeti alan kişi, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda onun menfaatine uygun davranmalıdır. Buna göre kararlar almalı ve bu kararları çocuğun yüksek yararı ilkesine uygun bir şekilde yürütmelidir.
• Çocuk, velayet sahibinin sözünü dinlemekle yükümlüdür.
• Velayet sahibi, çocuğu iyi tanımalı, yapabileceklerini ve yapamayacaklarını bilmelidir. Çocuğun ruhuna uygun bir şekilde yaşamını düzenlemesine fırsat vermelidir.
• Çocuk velayet sahibinin izni dışında evi terk edemez, yasal sebep olmaksızın velayet sahibinden ayrılamaz.
• Çocuğun adını velayet sahibi koyar.

Velayet kavramının, çocuk ve velayet sahibi arasında düzenlediği hak ve sorumluluklar bunlardır.

Mahkeme Kimi Vasi Tayin Eder?

Mahkemenin vasilik görevi vereceği kişi, vesayet altına girecek olan kişinin maddi manevi gereksinimlerinde yanında olabilecek, onu her türlü şerden koruyabilecek ve mallarının yönetimini eksiksiz şekilde gerçekleştirebilecek kimseler arasından seçilmektedir. Kendi isteğiyle vesayet altına girmek isteyen kişilerin tavsiye ettiği bireyler, vasi adayı olarak belirlenir ve değerlendirilmeye alınır.

Ancak vesayet altına girecek olan kişinin yaşı küçükse ya da akıl sorunları bulunuyorsa, bu kişilerin anne ve babalarının tavsiyeleri göz önünde bulundurulur. Fakat vesayet altına girecek kişinin de, bu kişinin anne babasının da vasi tayin etmek gibi bir hakları bulunmamaktadır.

Vasi tayin işlemi, Sulh hukuk mahkemesi gereğince, mahkemenin hakimi tarafından belirlenmekte ve vasi seçimi, hakimin değerlendirmelerine göre kesinlik kazanmaktadır. Hakim gerekli gördüğü takdirde, birden fazla vasi tayin edebilir.

Vasi Atanması Davasında Görevli Mahkeme Neresidir?

Vasi atanma davalarına bakan mahkemeler, Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Özel vesayet işlemi gerçekleştirilmek istendiğinde, Asliye Hukuk Mahkemelerine başvurmak gerekmektedir.

Vasi atanmasında yetkili mahkeme ise, küçük ya da kısıtlı olanın bulunduğu yerleşim yerinde bulunmakta olan mahkemeler geçerli olmaktadır.

Kimler Vasi Talebinde Bulunabilir?

Vasi talep edebilen kişiler yaşının ilerlemiş olması, yaşamına engel oluşturan bir sakatlığının bulunması ya da ağır bir hastalığın sebebiyle yaşantısına şekil verememesi sebebiyle, işlerini ve mallarını gerektiği şekilde yönetemediğini düşünen bireylerdir.

Vasi talebinde bulunacak kişilerin, işlerini gerektiği gibi yönetemediğini mahkemeye ispatlaması zorunludur. Mahkeme tarafından gerekli koşulların sağlandığı teyit edildiğinde, vasi ataması davası başlatılacaktır. Bu durumlarda olan ve durumunu ispatlayabilen her ergin birey, vasi talebinde bulunarak kısıtlanmayı isteme hakkına sahiptir.

Hürriyete Engel Olan Hapis Cezası Nedeniyle Vesayet

Hapis cezasından dolayı kısıtlanan kişilere vasi talebi, hükümlünün cezasını yerine getirmekle görevlendirilmiş olan makam tarafından yapılmaktadır. Bir yıl veya daha da uzun bir süreyle hapis yatacak olan kişinin özgürlüğü, uzun süre kısıtlanmak durumundadır.

Özgürlüğünü bağlayıcı bir cezaya mahkûm edilmiş tüm ergin bireyler hakkında kısıtlama kararı getirilmektedir. Hükümlünün cezasını çekmekte bulunduğu makamın, hükümlünün bağlayıcı nedenler altına girdiğini belirterek, kendisi adına bir vasi atanmasının gerekli olduğunu derhal mahkemelere bildirmek zorundadır.

Vasi tayini hakkında gerekli işlemleri yapmayıp, mahkemelere bildiriyi gerçekleştirmeyen makamlar hakkında yaptırım uygulanmaktadır.

Nasıl Vasi Olunur?

Vasi olma işlemi, kişilerin isteği üzerine değil, Sulh Hukuk Hakiminin uygun bulması sonucu gerçekleşmektedir. Vesayet altına girmek zorunda olan kişinin nüfus kayıtları, Sulh Hukuk Hakimi tarafından istenir.

Vesayet altına girecek olan kişi akil ve baliğ değilse, onun fikrine başvurulmaksızın bu işlem devam ettirilir. Eğer kişi kendi isteğiyle vesayet atına girmek istiyorsa, bu sefer kişinin de istekleri göz önünde bulundurulur.

Hakim tarafından incelenen kayıtlar sonucunda, vesayet altına girecek kişinin birinci derece akrabalarından başlamak üzere vasi adayları belirlenir. Sonrasında bu kişiler mahkemeye çağırılır. Vasi adayı olarak belirlenen kişiler, mahkeme tarafından etraflıca araştırılır. Eğer vasi tayin edilen kişi veya kişilerin, vasiliğe engel olacak geçerli bir sebepleri yoksa vasiliği kabul etmeleri zorunludur.

Vasi tayininde insanların keyfiyeti değil, hakimin uygun bulması önemsenmektedir.     

Vasi Olarak Atanacak Kişinin Tespiti   

Vasi olacak kişide aranan özellikler M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında şu şekilde beyan edilmiştir:

• Vasi olacak kişinin 18 yaşını geçmiş, reşit birey olması gerekmektedir.
• Vesayet işlerini yerine getirmekte ehil kişi olması gerekir.
• Vesayete engel nitelikteki sebeplerden herhangi birisine sahip olmaması gerekir.