KimeVasi Atanır? Kime Vasi Tayin Edilir?
Vasi tayin edilmesinde, vesayet talebinde bulunan kişilerin genel hatları, Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer alan hükümlerde düzenlenmiştir.
Buna göre kime vasi atanır sorusuna yanıt olarak şu şekilde bir sıralamayı öne çıkarmak mümkün olmaktadır:
- 18yaşından küçük olan ve velayet altında bulunmayan her çocuğa, ilgili kurum olanveraset makamı tarafında vasi ataması yapılmaktadır.
- Devletinresmi sağlık kuruluşlarından alınacak olan sağlık raporuyla sabit olmakkaydıyla, akıl hastalığı yaşayan veya doğuştan akıl geriliğine sahip haklarındahukuki kısıtlama bulunan kişilere de vasi atanmaktadır.
- Kötüyönetim, kötü alışkanlıkları olan, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı bulunan,savurganlık veya kumar gibi huyları olan kişilere de vasi tayin edilmesiistenmektedir.
- Kişininen az 1 yıl süreyle olmak kaydıyla hakkında kesinleşen hapis cezası bulunmasıdurumunda söz konusu kişiye de vasi tayin edilmektedir.
- Yaşlılık,sakatlık veya tecrübesizlik sebebiyle vesayet talebinde bulunan kişiye de vasiatanmaktadır.
VesayetDavası Nedir?
Kime vasi atanır sorusuyla ilgili olarak söz konusu kişilere vasi atamasını, Sulh Hukuk Mahkemesi gerçekleştirmektedir.
Vesayet davası söz konusu kişinin ikamet ettiği ilde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından görülmektedir.
KimeVasi Tayin Edilir?
Türk Medeni Kanunu’nagöre vasi tayin edilebilecek olan kişiler şu özelliklere sahip olmalarıyla önplana çıkmaktadır:
- Velayetaltında bulunmayan her küçük çocuk vesayet altına alınmaktadır.
- Akılhastalığı veya doğuştan gelen akıl geriliği ile bağlantılı olarak hakkındahukuki kısıtlama kararı bulunan kişilere vasi tayin edilir.
- Savurganlık,alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yönetime sahip olan kişilere devasi ataması yapılmaktadır.
- Kişininözgürlüğüne doğrudan etki eden bir ceza, yani bir yıl veya daha fazla hapiscezası almış olma durumunda da vasi tayin edilmektedir.
- Talepve istek üzerine de işlerini istediğin gibi yerine getiremeyen, kendisin hukukibağlamda savunmaktan aciz olan kişilere de vasi tayin edilmektedir.
VasiyiHangi Kurum Atar?
Kanunlarımıza göre vasi atamaları sırasındayetkilendirilmiş olan kurum Sulh Hukuk Mahkemeleri olarakbelirlenmiştir.
Sulh Hukuk hakimi, kendi görev ve yetki sınırları içindebulunan ilde ikamet eden tüm vatandaşların vesayet taleplerinde gerekliişlemleri yapmaktadır. Kime vasi tayinedilir sorusunu bu şekilde cevaplamak mümkündür.
Kimler Vasi Atanmasını İsteyebilir?
Vasiatanması talebinde bulunacak kişiler yaşlarının ilerlemesisebebiyle, herhangi bir bağlayıcı unsurun varlığı sebebiyle ve herhangi birhastalığının var olmasından kaynaklanan durumlar sebebiyle, işlerini idare etmektezorluk yaşamakta olan kimselerdir.
İşlerini idare etmekte zorlanan ve bu durumunu mahkemeyekanıtlayabilen kimselerin vasi talebi davası işleme alınır.
Herhangi bir bağlayıcı durum sebebiyle, işlerini vemallarını kontrol altına almakta güçlük çeken ve bu durumunu kanıtlayabilen heryetişkin birey, vasi talep etme hakkı bulunmaktadır.
Vesayet altına girmek isteyen kişinin gerçekleştirdiğibaşvuru üzerine, vesayet makamı sayılan Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından, birduruşma günü belirlenir. Sonrasında ise vesayet altına alınmak istenen kişininaile kayıtları, mahkemeye getirtilir ve vasiliğe uygun olan kişiler belirlenir.
VesayetDavasına Bakmaya Yetkili ve Görevli Olan Mahkemeler
Vesayetdavasında yetkili mahkeme, küçüğün ve kısıtlının yerleşim yerlerindebulunmakta olan görevli mahkemelerdir.
Vesayet davasında görevli mahkeme iseSulh Hukuk ve davanın özelliğine göre Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Vesayetaltına girmek isteyen kimsenin, Sulh Hukuk Mahkemesine başvurmasıgerekmektedir.
Kimler Vasi Olabilir?
Vasiolabilen kişiler, vesayet altına alınacak kişinin ve mallarınınbakımını, güvenliğini ve yönetimini sağlayabilecek kudrete sahip bireylerarasından seçilmektedir. Vasilik görevinin verilme işlemi, bizzat SulhHukuk hâkimi tarafından gerçekleştirilmektedir.
Vasi tayin edilmesi sırasında, vesayet altına girecek olankişinin bizzat görevlendirme yapması mümkün değildir. Vesayet altına girecekolan kişinin maddi manevi menfaatleri göz önüne alındığından, gereklitetkiklerin yapılmasının ardından son karar hâkim tarafından verilmektedir.
Ancak vesayet altına girecek kişinin kendisinin, annesininve babasının tavsiye ettiği kişiler ilk planda tutulmakta ve aralarındadeğerlendirme yapılmaktadır. Hâkim tarafından gerekli görüldüğü takdirde, birdenfazla vasi tayin etme imkanı bulunmaktadır.
VasiOlacak Kişilerde Bulunması Gereken Kriterler
Vasiolacak kişilerin sahip olması gereken özellikler, M.K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında şu şekilde beyan edilmiştir:
- Vasiolacak kişinin 18 yaşından büyük olması,
- Vesayetaltına girecek kişinin maddi manevi korunma ve diğer ihtiyaçlarınıyönetebilmesi, mallarına hakkıyla sahip çıkabilecek ehil duruma sahip olması,
- Vesayeteengel olacak sebeplerden hiçbirisinin bulunmaması.
Kimler Vasi Olamaz?
Vasiolamayan kişiler, vesayet altına girecek olan kişinin maddi vemanevi bakımını yapmakta ve ihtiyaçlarını karşılamakta aciz duruma düşecekkimselerdir. Vesayet atamasının yapılması için, Sulh Hukuk Hakimininkesin onayı ve kararı gerekmektedir.
Vesayet altına girecek kişinin kendisi ya da herhangi birvelisi, vasi ataması hakkına sahip değildir. Bu kişilerin yapabileceğitek şey, vasi olarak atanacak kişi veya kişiler hakkında tavsiyedebulunmaktadır.
Sulh hukuk Hakimi, kişilerce tavsiye edilen bu bireylerinaraştırılmasını emrettikten sonra, aralarında vasiliğe en uygun olan bir veyabirkaç kişiyi vasi olarak tayin edebilir.
Sulh Hukuk Hakiminin vereceği kesin karardan sonra, vesayetdavası son bulmuş olur ve seçilen vasi kesin olarak belirlenir.
VasiOlamayan Kişilerin Özellikleri
Vasiolmaya engel durumlar şu şekilde beyan edilmiştir:
- Kısıtlıolan kişiler. Yani başkasının vesayeti altına girmiş olan kimseler.
- Kamuhizmeti yapma konusunda yasaklı olan kimseler.
- Vesayetaltına alınacak olan kişiyle aralarında herhangi bir husumet, düşmanlıkbulunanlar.
- Vesayetaltına alınacak olan kişiden yararlanmaya çalışanlar.
- Vesayetdavasında hakimlik yapanlar. (Sulh ve Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimleri)
Kimler Vasi Tayin Edilemez?
Vasitayin edilemeyen kişiler, M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında beyanedildiğine göre;
- Mahkemekararıyla dahi atanacak olsa, 18 yaşından küçük olan çocuklar,
- Vesayetişlerini görme konusunda ehil durumda olmayanlar. Vesayete ehil olmayankişilerin içerisinde, kör, sağır ve dilsiz olan vatandaşlar da yer almaktadır.
- Vesayeteengel sebeplerden bir tanesini dahi kendisinde barındıranlar olarakbelirtilmektedir.
Vasi olarak tayin edilecek kişinin,kısıtlanacak olan kimsenin mallarına gerektiği gibi göz kulak olacak, mallarısorunsuz biçimde idare edecek ve malların bakımını yaparak, korumasınısağlayabilecek kapasitedeki şahsiyetlerden seçilmesi gerekmektedir.
Bu özelliklere haricen vasi tayin edilecek kişinin, M. K.413. Maddesinin 1. Fıkrasında beyan edilen olumsuz sebeplerden bir tanesinidahi bünyesinde barındırmaması gerekmektedir.
HakiminVasi Tayin Ederken Dikkat Ettiği Noktalar
Vasitayininde hakimin ön planda tuttuğu durumlar, vesayet altınaalınacak kişinin en yakınlarından olması ve malların güvencesinin en iyişekilde yapılmasının sağlanmasıdır.
Hâkim gerek gördüğü takdirde, birden fazla vasi tayinetme hakkına sahiptir. Birden fazla vasi olması durumunda, vasilerden birtanesinin ihmali sebebiyle, mallarda bir zarar meydana gelirse ya da vesayetaltındaki kişi zarar görürse, diğer vasiler de müteselsilen sorumlututulmaktadır.
Kimler Vasi Tayin Edilir?
Vasi tayin edilebilen kişiler, vesayet makamında olan Sulh Hukuk Mahkemesi bünyesinde belirlenmektedir. Mahkemenin izni doğrultusunda dahi, bizzat kısıtlı kişi tarafından seçilmesi mümkün değildir.
Genel manada bakıldığında, Sulh hukuk mahkemesiniatadığı vasiler, ana baba ya da kısıtlının tavsiye ettiği kişilerarasından, en uygun olanı değerlendirilerek seçilmektedir.
Vasi olarak tayin edilecek kişinin, M. K. 413. Maddesinin1. Fıkrasında beyan edilen özellikleri bünyesinde barındırması gerekmektedir.Bu maddelere göre vasi atanacak kimsenin:
- Mahkemekararıyla dahi seçilecek olsa, 18 yaşından büyük olması gerekmektedir.
- Vesayetişlerini üstlenip, hakkıyla yerine getirebilmesi amacıyla, ehil kimselerdenolması gerekir.
- Vesayeteengel sebeplerden bir tanesini dahi bünyesinde barındırmamasıgerekir.
VasilikteÖncelik Sırası Var Mıdır?
Vasitayininde öncelik sırası bulunmaktadır. İlk olarak vesayetaltına alınacak kişinin eşi veya yakın kan bağının bulunduğu kişiler ya dakayın hısımlarından olanlar tayin edilmektedir. Eğer hısım olan kişilerinvasiliğe engel olacak bir sebepleri ya da geçerli bir engelleri bulunuyorsa, vasilikgörevi bu kişilerin üzerinden kalkar.
Yine haklı sebeplerin bulunmaması durumu göz önünealınarak, vesayet altına alınacak kimsenin anne ve babasının tavsiye ettiğikişilerden bir ya da birkaç tanesi vasiliğe atanır.
Hâkim tarafından verilecek olan vasilik görevi,kişilerin talebine göre değil zorunlu olarak alınmaktadır. Eğer kişileringeçerli bir sebebi bulunmazsa, hâkim tarafından kendilerine verilen vasilikgörevi kabul edilmek zorundadır.
Kimler Vasi Tayini İsteyebilir?
Vasi tayini isteme hakkı bulunana kişilerin, işlerini idare etmekte güçlük çekmeleri ve bu güçlüklerini kanıtlayabilmeleri gerekmektedir.
Vasi talebine gereksinim duyulan konulardan herhangi birisine sahip olan ve bu durumunu mahkemeye kanıtlamakta sorun yaşamayacak her ergin bireyin, vasi talep etme hakkı bulunmaktadır. Vasi tayin etme davalarıyla alakadar olan mahkemeler, Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Sulh Hukuk Mahkemesi bilirkişi raporunun dagelmesinin ardından, duruşma için bir gün belirlenir. Bunun ardından vesayetaltına girme talebinde bulunan kişinin aile kayıtları, nüfus müdürlüğündengetirtilir.
Aile kayıtlarının incelenmesinin ardından, vasiliğe uygunolan kişiler mahkemeye çağırılır. Hakim tarafından gerekli değerlendirilmelerinyapılmasının ardından, vasi tayin işlemi gerçekleşir. Vasi olan kişi,geçerli bir sebep sunmadığı takdirde bu görevi geri çeviremez.
VesayetMakamına İtiraz ve Şikayet
Vesayet makamına şikayet ve itirazda bulunmak isteyen kişilerin, tebliğ gününden başlamak üzere 10 gün içerisinde itirazını gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Ayırt etme yetisine sahip olan vesayet altındaki her birey ve ilgili, vasinin yapmış bulunduğu eylem ve işlemlerine karşı şikayet makamına başvurma hakkına sahiptir.
Kimler Vasiyetname Düzenleyebilir?
Vasiyetnamedüzenleme hakkı, miras bırakana tanınmış bir haktır. Vasiyetnamedüzenleme hakkına sahip olan kişinin 15 yaşından büyük olması ve aklimelekelerinin yerinde olması gerekmektedir. Ayrıt etme gücüne sahip olan herergin birey, vasiyet hazırlama hakkına sahiptir.
M. K. 502. Maddede belirtilen kanuna göre, vasiyetnamehazırlayacak olan miras bırakanın uyması gereken şekiller ve kurallarbulunmaktadır. Bu kuralların ihlal edilmesi durumunda vasiyetname iptal edilmektedir.Miras bırakan kişi, terekeler üzerinde sonsuz tasarruf hakkına sahibi değildir.
Miras bırakanın ölümüne bağlı olarak hazırladığı tasarrufhakkı yani vasiyetnamede meydana gelecek olan düzenleme, saklı paylımirasçıların saklı paylarını ihlal etmemelidir. Mirasçıların saklı paylarınıihlal etme hakkı, vasiyetnamenin sahibi miras bırakana dahi verilmemektedir.
ResmiVasiyetnamede Tanık Olamayan Kişiler
Resmivasiyet hazırlanması için, görevli memurun yanında iki adet şahitbulunması gerekmektedir. Bu kişiler vasiyetin hazırlanışına tanıklık ederler.Ancak vasiyetnamenin hazırlanması esnasında tanıklık edecek kişiler bazıkriterler doğrultusunda seçilmektedir.
Vasiyetnameye tanık olamayacak kişiler şuşekilde beyan olunur:
- Fiilehliyeti olmayanlar,
- Kamuhizmeti yapmaları yasaklanan kişiler,
- Okumave yazması olmayan kişiler,
- Mirasbırakanın eşi, alt-üst soyu, kan hısımları ve bu kişilerin eşleri şahitlikyapamazlar.
Kimler Velayet Davası Açabilir?
Velayet davası açabilecek kişiler boşanmasürecinde veya boşanmış eşlerdir. Velayet davası, çocuğun velayeti kendisindeolmayan eşin, diğer eşe karşı açtığı bir aile hukuk davasıdır. Davanıngörüleceği yer aile mahkemesidir.
Velayetdavası karar örnekleri doğrultusunda 8 yaş ve üzerindeki çocuklardavelayet alımı ve değiştirilmesi konusunda çocuğun fikri alındığı görülmüştür. Velayet davasında çocuğun dinlenmesiiçin gerekli yaş sınırı 8’dir.
VelayetinKapsamı ve Bağlayıcılığı
Velayeti kapsayan hak ve yükümlülükler şunlardır:
- Velayetialan kişi, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda onun menfaatine uygundavranmalıdır. Buna göre kararlar almalı ve bu kararları çocuğun yüksek yararıilkesine uygun bir şekilde yürütmelidir.
- Çocuk,velayet sahibinin sözünü dinlemekle yükümlüdür.
- Velayetsahibi, çocuğu iyi tanımalı, yapabileceklerini ve yapamayacaklarını bilmelidir.Çocuğun ruhuna uygun bir şekilde yaşamını düzenlemesine fırsat vermelidir.
- Çocukvelayet sahibinin izni dışında evi terk edemez, yasal sebep olmaksızın velayetsahibinden ayrılamaz.
- Çocuğunadını velayet sahibi koyar.
Velayet kavramının, çocuk ve velayet sahibi arasındadüzenlediği hak ve sorumluluklar bunlardır.
Mahkeme Kimi Vasi Tayin Eder?
Mahkemeninvasilik görevi vereceği kişi, vesayet altına girecek olankişinin maddi manevi gereksinimlerinde yanında olabilecek, onu her türlü şerdenkoruyabilecek ve mallarının yönetimini eksiksiz şekilde gerçekleştirebilecekkimseler arasından seçilmektedir. Kendi isteğiyle vesayet altına girmekisteyen kişilerin tavsiye ettiği bireyler, vasi adayı olarak belirlenir vedeğerlendirilmeye alınır.
Ancak vesayet altına girecek olan kişinin yaşı küçükse yada akıl sorunları bulunuyorsa, bu kişilerin anne ve babalarının tavsiyeleri gözönünde bulundurulur. Fakat vesayet altına girecek kişinin de, bu kişinin annebabasının da vasi tayin etmek gibi bir hakları bulunmamaktadır.
Vasi tayin işlemi, Sulh hukuk mahkemesi gereğince,mahkemenin hakimi tarafından belirlenmekte ve vasi seçimi, hakimin değerlendirmelerinegöre kesinlik kazanmaktadır. Hakim gerekli gördüğü takdirde, birden fazla vasitayin edebilir.
Vasi Atanması Davasında Görevli Mahkeme Neresidir?
Vasi atanma davalarına bakan mahkemeler, Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Özel vesayet işlemi gerçekleştirilmek istendiğinde, Asliye Hukuk Mahkemelerine başvurmak gerekmektedir.
Vasi atanmasında yetkili mahkeme ise, küçük ya da kısıtlı olanın bulunduğu yerleşim yerinde bulunmakta olan mahkemeler geçerli olmaktadır.
KimlerVasi Talebinde Bulunabilir?
Vasi talep edebilen kişiler yaşının ilerlemiş olması,yaşamına engel oluşturan bir sakatlığının bulunması ya da ağır bir hastalığınsebebiyle yaşantısına şekil verememesi sebebiyle, işlerini ve mallarınıgerektiği şekilde yönetemediğini düşünen bireylerdir.
Vasi talebinde bulunacak kişilerin, işlerini gerektiği gibiyönetemediğini mahkemeye ispatlaması zorunludur. Mahkeme tarafından gereklikoşulların sağlandığı teyit edildiğinde, vasi ataması davası başlatılacaktır.Bu durumlarda olan ve durumunu ispatlayabilen her ergin birey, vasi talebindebulunarak kısıtlanmayı isteme hakkına sahiptir.
HürriyeteEngel Olan Hapis Cezası Nedeniyle Vesayet
Hapis cezasından dolayı kısıtlanan kişilere vasi talebi,hükümlünün cezasını yerine getirmekle görevlendirilmiş olan makam tarafındanyapılmaktadır. Bir yıl veya daha da uzun bir süreyle hapis yatacak olan kişininözgürlüğü, uzun süre kısıtlanmak durumundadır.
Özgürlüğünü bağlayıcı bir cezaya mahkûm edilmiş tüm ergin bireyler hakkında kısıtlama kararı getirilmektedir. Hükümlünün cezasını çekmekte bulunduğu makamın, hükümlünün bağlayıcı nedenler altına girdiğini belirterek, kendisi adına bir vasi atanmasının gerekli olduğunu derhal mahkemelere bildirmek zorundadır.
Vasi tayini hakkında gerekli işlemleri yapmayıp, mahkemelere bildiriyi gerçekleştirmeyen makamlar hakkında yaptırım uygulanmaktadır.
Nasıl Vasi Olunur?
Vasi olma işlemi, kişilerin isteği üzerine değil, Sulh Hukuk Hakiminin uygun bulması sonucu gerçekleşmektedir. Vesayet altına girmek zorunda olan kişinin nüfus kayıtları, Sulh Hukuk Hakimi tarafından istenir.
Vesayet altına girecek olan kişi akil ve baliğ değilse, onun fikrine başvurulmaksızın bu işlem devam ettirilir. Eğer kişi kendi isteğiyle vesayet atına girmek istiyorsa, bu sefer kişinin de istekleri göz önünde bulundurulur.
Hakim tarafından incelenen kayıtlar sonucunda, vesayet altına girecek kişinin birinci derece akrabalarından başlamak üzere vasi adayları belirlenir. Sonrasında bu kişiler mahkemeye çağırılır. Vasi adayı olarak belirlenen kişiler, mahkeme tarafından etraflıca araştırılır. Eğer vasi tayin edilen kişi veya kişilerin, vasiliğe engel olacak geçerli bir sebepleri yoksa vasiliği kabul etmeleri zorunludur.
Vasi tayininde insanların keyfiyeti değil, hakimin uygun bulması önemsenmektedir.
Vasi Olarak Atanacak Kişinin Tespiti
Vasi olacak kişide aranan özellikler M. K. 413. Maddesinin 1. Fıkrasında şu şekilde beyan edilmiştir:
- Vasi olacak kişinin 18 yaşını geçmiş, reşitbirey olması gerekmektedir.
- Vesayet işlerini yerine getirmekte ehil kişiolması gerekir.
- Vesayete engel nitelikteki sebeplerden herhangibirisine sahip olmaması gerekir.