Sigortasız Çalışılan Dönem İçin Açılacak Davada Gerekli Belgeler.

Bir işyerinde sigortasız olarak çalıştırılan işçilerin, hizmet tespiti için beş yıllık zamanaşımı süresi dolmadan dava açması gerekmektedir. Hak düşürücü niteliğe sahip beş yıllık süre bazı durumlarda uygulanmamaktadır. Bu sebeple beş yıldan çok daha eski tarihlerdeki çalışmalar için de hizmet tespit davası açılabilmektedir. Yargıtay’ın bu konuyla ilgili çok sayıda emsal niteliğinde kararı bulunmaktadır.

Çok uzun yıllardır ülkemizde sigortasız işçi çalıştırma sorununun önüne geçilememiştir. Ne yazık ki işverenler arasında yaygın bir şekilde sigortasız işçi çalıştırma unsuru görülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) araştırma sonuçlarına göre günümüzde kayıt dışı istihdam oranı %34 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla sektördeki 3 işçiden 1’inin sigortasız çalıştırıldığı görülmektedir. Sigortasız çalıştırılan işçiler prim günlerini tamamlamakta zorluk yaşamaktadır. Bununla kalmayıp hak ettiklerinden daha geç emekli olmakta ve hak ettiklerinden daha az emekli aylığı ile yetinmek zorunda kalmaktadır.

Geçmişte sigortasız çalışması bulunan veya sigorta primleri işveren tarafından SGK’ya eksik bildirilmiş olan kişilerin zamanaşımı konusunda yeterli bilgi sahibi olmadığı görülmektedir. Bu hususta Yargıtay, kaçak işçi çalıştırmanın prim ve gelir vergisi ödememek için sık başvurulan, Türkiye’nin gerçeklerinden biri olduğu gerekçesi ile sigortalılık başlangıç tarihi ve hizmet tespitine yönelik davaların kamu düzenini ilgilendirdiği prensibiyle hareket etmektedir.

Yargıtay’dan Sigortasız Çalıştırılanlara İlişkin Emsal Karar

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin geçtiğimiz dönemde verdiği 2018/334 numaralı, 2019/1181 sayılı içtihat kararı, sigortasız çalıştırılan işçiler ve geçmişte sigortasız çalışması bulunan kişiler açısından yol gösterici niteliktedir. Yüksek Mahkeme’nin emsal kararına konu olan dava 17 Ocak – 5 Kasım 2002 tarihleri arasında sigortalı çalıştığı işyerinin 1 Ekim 1998 – 16 Ocak 2002 tarihleri arasında sigortasını yatırmadığını iddia eden bir işçi tarafından açıldı. Davacı işçi, davaya konu olan tarihlerde davalı işyerinde çalıştığının tespit edilmesini istedi. Bunun üzerine yerel mahkeme işçinin talebini kabul etti.

Fakat bölge adliye mahkemesi, davacı işçinin davalı işyerinden 5 Kasım 2002 tarihinde ayrıldığına dikkat çekerek, davayı 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde yani en geç 2007 yılının sonuna kadar açması gerekirken, 2014 yılında açtığı gerekçesiyle yerel mahkemenin kararını usule aykırı bularak oy birliği ile bozdu. Bunun üzerine kararı temyiz eden davacı işçinin talebi üzerine dava dosyası Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’ne intikal etti.

Sigortasız Çalışılan Dönem İçin Açılacak Davada Gerekli Belgeler

Yargıtay kararında 506 sayılı Eski Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 79/10 ve 5510 sayılı Yeni Sosyal Güvenlik Kanunu’nun 86/8. maddelerine uyarınca yönetmelikte tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tespit edilemeyen sigortalıların, çalıştıklarını, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde mahkemeye başvuru yoluyla alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayılarının dikkate alınacağının altı çizildi.

Yüksek Mahkeme kararında ayrıca, ilgili Kanun’da yer alan beş yıllık zamanaşımı yani hak düşürücü süre içinde tekrar aynı işyerine girerek çalışmasının hak düşürücü sürenin işlenmesine engel olmayacağı, hak düşürücü sürenin kesilmesi ve durmasının söz konusu olmadığı belirtildi.

İşveren Belgelerden Birini Vermişse Zamanaşımı İşlemiyor

Yargıtay kararında işverenin sigortalılara ait belgelerden birini Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermiş olması durumunda hak düşürücü sürenin yani zamanaşımı süresinin işlemeyeceğinin altını çizdi. Bu durumun oluşması için işverenin sigortalı çalışanına ait hangi belgeleri SGK’ya vermesi gerektiğinin ise kanunda yönetmeliğe bırakıldığı, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde işverence verilecek belgeleri düzenlendiğine dikkat çektiği bildirildi. Buna göre yönetmelikte belirtilen şu belgelerden birisinin dahi verilmiş olması halinde kanunda yer alan hak düşürücü süreden söz edilememektedir:

• Aylık sigorta primleri bildirgesi,
• Dört aylık sigorta primleri bordrosu,
• Sigortalı hesap fişi ve benzeri belgeler.

Çalışmanın Kesintisiz Olması Gerekli

Yargıtay kararında, dava dosyasındaki kayıt ve belgelerden davalı işyerince davacı adına düzenlenen iş giriş bildirgesinin bulunmadığı fakat 17 Ocak 2002 – 5 Kasım 2002 tarihleri arasında geçen çalışmalarının SGK’ya bildirildiğini anlaşıldığı vurgulandı.

Yüksek Mahkeme, “Çalışma kesintisiz ise bildirim yapılan sürelerden önceki dönem yönünden de hak düşürücü süre oluşmayacağı açıktır.” ifadesini kullanarak bu tür davalarda hak düşürücü süre oluşmaması için çalışmanın kesintisiz devam etmiş olması gerektiği yönünde karar almaktadır.

Yargıtay’a konu olan dava örneğinde gidilecek olursa işçi 1998 ile 2002 yılları arasında hizmet tespiti yapılmasını talep ettiği dönemde 1 gün bile başka bir işyerinde sigortalı çalışmış olsa, dava açma hakkını kaybedecekti.