Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama Nasıl Yapılır? İş Hukuku’nda ayrımcılık tazminatı hakkının doğabileceği durumlar belirtilmiştir. Bu kanunun 5. Ve 6. Maddelerinde iş sözleşmesi devam ederken ya da sözleşmenin feshi söz konusu olduğunda işverenin tüm çalışanlarına eşit davranma yükümlülüğü olduğu belirtilmiştir.

Bu yükümlülüğün ihlal edilmesi durumunda da zarar koşulana bağlı olarak tazminat hakkı doğar. İşyerinde çeşitli nedenlerden dolayı ayrımcılığa uğradığını düşünen ve bunun için harekete geçmek isteyen sigortalıların ayrımcılık tazminatı nedir? şartları hesaplama yöntemi gibi konuları iyi bilmesi gereklidir.

Hangi Davranışlar Ayrımcılık Olarak Kabul Edilir?

Bir işveren tüm çalışanlarına eşit muamelede bulunması şarttır. Herhangi bir nedenden dolayı farklı bir davranış sergilemek eşitlik ilkesine aykırılık sonucunu doğuracaktır. Ayrımcılık olarak nitelendirilen davranışlardan da bazıları şunlardır:

• İnanç, siyasi görüş ve etnisite ayrımı,
• Tam zamanlı ve part time ayrımı,
• Kadın-erkek ayrımı.

Ayrımcılık Davalarında İspat Zorunluluğu

Bir işçinin işveren tarafından ayrımcılığa uğraması tazminat hakkı doğurur. Bu kişiler İş Mahkemeleri’ne giderek tazminat talebinde bulunabilir. Fakat ayrımcılığa uğranmış olması mahkemeye kanıtlanmalıdır.

İşçi ayrımcılığı kanıtlaması gerekirken işveren de hak ihlalinin olmadığını ispatlamakla yükümlüdür.

Hamilelik Durumunun Ayrımcılığa Konu Olması

Bir işveren hamile kalan bir çalışanını işten çıkaramaz. Hamilelik iş akdinin feshedilmesinin haklı nedenlerinden birisi değildir. Aynı zamanda bundan dolayı işveren, kadın çalışana mobbing uygulayamaz ve işten çıkması için baskı yapamaz. Bu yüzden ayrımcılık tazminatı hamilelik durumunda da söz konusu olabilir.

Ayrımcılık Tazminatı Zamanaşımı Süresi Nedir?

Ayrımcılık tazminatı zamanaşımı süresi geçtiğimiz yıllarda 10 yıldı. Fakat 2017 yılında yapılan düzenlemede bu süre 5 yıla indirildi.

Eşitliğe aykırı davranışın gerçekleşmesinin arından 5 yıl içerisinde dava açılmalıdır. Açılmadığı durumlarda hak talebinde de bulunulamayacaktır.

Ayrımcılık Tazminatının Hesaplanması

İşveren eşitliğe aykırı davrandığı ve ayrımcılık yaptığı durumlarda işçinin 4 aya kadar ücreti tutarını vermesi gerekir. Bunun yanı sıra ayrımcılığa konu olan nedene göre farklı tazminat talepleri de söz konusu olabilir.

Tazminat tutarı belirlenirken işçinin kıdemine de bakılır. Daha sonrasında belirlenen bu tazminat miktarına da yasal faiz uygulanır ve bunun işçiye ödenmesi hükmedilir.

Ayrımcılık Tazminat İçin Bir Neden Midir?

Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama, İş hayatında birden fazla işçinin çalışmakta olduğu işletmelerde işveren herkese eşit davranmak zorundadır.

Kimseye makamı ya da mevkisi gereği daha iyi ya da daha kötü davranması gerekmeyeceği gibi kanunen de bir suç işlemiş olacaktır. Hem işveren hem de çalışan haklarını geniş bir şekilde elen alan İş Kanununda 4857 sayılı madde eşitlik ilkesini açıklar.

İşverenin bu ilkeye uymaması diğer tüm sorumluluklarını yerine getirmemesi durumunda olduğu gibi tazminat ödemekle yükümlü duruma düşmesine neden olur. Çeşitli etnik köken, farklı inanışlar, farklı ama işyeri yönetmeliğine uygun giyim tarzı, farklı dış görünüş özellikleri, farklı bedensel özürler kesinlikle ayrımcılık konusu yapılmamalıdır.

Bu durumda yaşanan engelli çalışana acıyarak bakmak bile bir ayrımcılık kapsamına gireceğinden her çalışana eşit davranmak mecburidir. İşyerini yasal olarak yürüten herkes kanunda yer alan eşitlik ilkesini kabul etmiş sayılacağından ayrımcılık davalarında sorumluluk sahibi olacaktır.

İş yerinde ayrımcı bir tutum gördüğünü iddia eden her çalışan ayrımcılık tazminatı için mahkemeye başvurabilir. Başvuru sırasında işten ayrılmak zorunda da değildir. Eğer işten ayrımcılık sonucu çıkarılmışsa ayrımcılık tazminatından önce işe aide davası açması önemli olacaktır. (Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama)

Ayrımcılık Davası İşe İade İle Birlikte Geçerli Midir?

Ayrımcılık sonucu işten çıkarılan bir kişi işten çıkış nedenini kanıtlayacak şahitlerle birlikte işverenine ayrımcılık tazminatı için dava açarsa hakimin çalışana inanması durumunda davayı kazanarak tazminat hak etmesi mümkündür. Ama kişiler çoğu zaman işlerine iade edilmeyi ister ve bu nedenle ayrımcılık davası yerine işe iade davası açarlar. İşe aide davalarında kazanan taraf çalışan ise aynı zaman da bir de ayrımcılık davası açamayacaktır.

Çünkü işe iade davasında neden olarak belirttiği konu ile ayrımcılık davası aynı olacaktır. İşe iade edilen kişinin yeniden bir ayrımcılığa uğraması durumunda işverenine dava açması normal karşılanacaktır.

Ayrımcılık davalarında önemli olan nokta sizin ispatınızı çürütecek bir şekilde işverenden gelecek olan ataktır. Eğer şahitler ve deliller ile ayrımcılığı kanıtlarsanız tazminatı hak edebilirsiniz. Bunun en kolay yolu işyerinde çalışan ya da ayrımcılığa uğradığınızda yanınızda bulunan şahitler olacaktır. (Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama)

İşyerinde Ayrımcılık Tazminatı

Anayasanın 10. maddesi ve 4857 s. İş Kanunu’nun 5. Maddesi gereğince işverenin işçilerine karşı bir eşit davranma borcu vardır. Eşit davranma borcu tüm işçilerin hiçbir farklılık gözetilmeksizin aynı duruma getirilmesini gerektirmeyerek, eşit durumdaki işçilerin farklı işleme tabi tutulmasını önlemeyi amaç edinmiştir.

Bu borcun ihlali sonucunda işçi, iş akdini haklı sebeple fesih edebileceği gibi Ayrımcılık Tazminatı da isteyebilir. İşçi bunlar dışında yoksun kaldığı haklarını da talep edebilecektir.( ikramiye, ödenmeyen zam, ödenmeyen yol ücreti gibi)

İşverenin Eşit İşlem Borcunun Uygulama Şartları Nelerdir?

İşverenin eşit davranma borcunun uygulanabilmesi için öncelikle işveren ile işçi arasında bir iş akdi olmalıdır. Daha sonra eşit davranma borcu aynı iş yerinde çalışan işçiler için geçerlidir. Ayrıca işverenin eşit davranma borcu iş ilişkisinin başladığı dönemden sonrası ile sınırlıdır. Yani işçi kendi çalışma dönemi öncesi yapılan işlemlerden dolayı işverene eşit davranma borcuna uyma talebinde bulunamaz.

Peki işverenin hangi davranışları eşit davranma ilkesine aykırılık teşkil edip işçiye haklı fesih imkanı verecektir?

İşveren derecesi ne olursa olsun işçiler arasında dil, din, cinsiyet, ırk, mezhep, siyasi düşünce farklılığı dolayısıyla bir ayrım yapamaz. Burada işverenin mutlak eşit davranma borcu vardır.

Çalışan işçilerin fiziki kusurları (engellilik) ya da kadın işçiler için gebelik durumlarında doğrudan ya da dolaylı olarak çalışma şartlarında, ücretlerinde farklı işlem yapılamaz.

İş başvurusu sırasında kadın adaya yöneltilen sorularda medeni halini, gebe olup olmadığı ya da çocuk sahibi olmayı düşünüp düşünmediğinin sorulması cinsiyet ayrımcılığına yönelik yapılan bir eşit davranma borcu ihlalidir.İşçilerin bazılarına servis imkanı sunulmuşken bu hizmetten faydalanamayan diğer işçilere yol ücretinin verilmesi gerekir.

Aksi durum işverenin eşit işlem borcuna aykırılık teşkil edecektir. (Yargıtay 9. HD 2010/25797 Esas ve 2011/43670 karar ve 16/11/2011 tarihli karar)İş yerinde kavga eden ve iş akdine son verilmesi gereken 2 işçiden yalnızca birinin işten çıkarılması da işverenin eşit davranma borcuna aykırılık teşkil eder.( Yargıtay 9 HD 2011/5941 Esas 2013/11521 karar ve 10/04/2013 tarihli karar) Ya da bir işçiye uyarma cezası verilmişken diğerinin iş akdine son verilmesi durumu da bu borcun ihlalidir.Aynı derece ve aynı şartlar altında çalışan işçiler için herhangi bir sebep dolayısıyla düşük ücret kararlaştırılamaz.

Ancak işverenin işçiler arasında farklı davranmasını haklı kılan bir nedeni varsa (Mesela uzmanlığı, kıdemi, yaptığı işin niteliği ya da çalışkanlığı, yeteneği gibi) ancak bu halde işverenin bu durumu göz önünde bulundurarak işlem yapması gerekir hatta bunun aksi de yine eşit davranma borcuna aykırı davranış olur.

Aynı şart ve aynı derecede çalışan işçiler için yapılan zam, ikramiye ya da tanınan imkanlardan tüm işçilerin yararlanması gerekir. Bunun aksi eşit davranma ilkesine aykırılık teşkil edecektir. (Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama)

Ayrımcılıkta İspat Yükü Kimdedir ?

İş Kanunun 5. Maddesinin son fıkrasına göre 20. Maddedeki hükümler saklı kalmak üzere işverenin eşit davranma borcunu yerine getirmediğinin ispatı işçiye aittir. Her ne kadar ispat yükü işçide olsa da işçi böyle bir ihlalin olduğunu güçlü bir şekilde ortaya koyduğunda ispat yükü işverene geçecektir.

Ayrımcılık Tazminatı Nasıl Hesaplanır Ne Zaman Zamanaşımına Uğrar ?

Bu Tazminat işçinin 4 aya kadar ücreti tutarını aşmamak üzere hakimce takdir edilir. Kıdem ve ihbar tazminatları gibi giydirilmiş ücret üzerinden değil çıplak ücret üzerinden hesaplanır ve 10 yıllık bir zamanaşımına tabidir.

Ayrıca işe iade davası açıp mahkeme tarafından işe başlatmama tazminatı alan işçi ayrıca bir ayrımcılık tazminatı talep edemeyecektir. ( Yargıtay 9 HD. 2015/29051 Esas ve 2016/9441 karar ve 14/04/2016 tarihli karar)

İş Yerinde Ayrımcılığa Uğruyorum Ne Yapmalıyım?

Çalıştığınız iş yerinde herhangi bir sebepten dolayı ayrımcılığa uğruyorsanız ve işverenin eşit işlem borcuna aykırı davrandığını düşünüyorsanız bu durum size iş akdinizi haklı sebeple fesih imkanı verecektir.

Bu tazminatın doğması için iş akdinin sonlanması da gerekmeyip iş akdi devam ederken de talep edilebilen bir tazminattır.

Eğer iş akdinizi bu şekilde fesih ettiyseniz bu fesih sonucu kıdem tazminatı ve çalıştığınız sürede ödenmeyen diğer işçi alacaklarınızı talep edebilirsiniz.

Ayrımcılık yasağına aykırı davranan işveren ödenecek bu tazminatın yanında idari para cezası ödemek durumundadır. Ancak bu husus da ispat yükünün işçide olduğunu unutmamak gerekir. (Ayrımcılık Tazminatı Nedir? Şartları Hesaplama)

Diğer makalelerimize Ankara Avukat sayfamızdan göz atabilirsiniz.